Referentie

Carillon Séverine, Petit Véronique, 2008, « Décider de la pratique des mutilations génitales féminines à Djibouti : une affaire de femmes ? », in Belbéoch Olivier, Charbit Yves, Hassan Houssein Souraya (sous la dir.), La population de Djibouti : Recherches sociodémographiques, coll. Populations, L’Harmatan, France, pp.87-128.

Situeer de auteur

Séverine Carillon is doctor in de antropologie. In 2013 verdedigde zij haar thesis voor het CEPED – Centre Population et Développement (UMR de Paris-Descartes INED IRD). De titel van haar thesis is La production des ruptures de soins. Une anthropologie de l’expérience ordinaire du suivi médical de l’infection VIH à Kayes. 

 Véronique Petit is demografe en conferentievoorzitster aan de universiteit van Poitiers, CNRS. Haar onderzoeksvelden zijn: internationale migratie, terugkeermigratie, armoede, epistemologie.

Ze was de thesisbegeleidster van Séverine Carillon.

Onderwerp

In Djibouti wordt de problematiek VGV als een vrouwenzaak beschouwd. Het voortzetten van de praktijk en de strijd ertegen worden op deze manier in de schoenen van de vrouwen geschoven. De afwezigheid van mannen in de beslissingsname, en dit in een patriarchale gemeenschap waar het woord van mannen zwaar doorweegt, doet echter vragen rijzen. De auteurs proberen te achterhalen wat hierachter schuilt.

Samenvatting

Djibouti is één van de landen met de hoogste prevalentie VGV in Oost Afrika (in 2006 had 93.1% van de vrouwelijke bevolking tussen 15 en 49 jaar VGV ondergaan). De strijd tegen VGV startte er in 1980. Ze ging uit van een politiek en sociaal initiatief, ondersteund door de internationale organisaties. In 1995 stemde de regering een wet die VGV strafbaar maakte. Het gaat om het artikel 333 van het Strafwetboek: “genitale verminking is strafbaar met 5 jaar gevangenisstraf en een boete van één miljoen Djiboutiaanse frank.” (p. 96).

Ondanks het bestaan van deze wet wordt de vraag of de traditie al dan niet verdergezet wordt, binnen elke familie besproken. De auteurs wilden weten hoe en door wie deze keuze gemaakt wordt. Ze stelden zich vooral vragen bij de afwezigheid van mannen in de beslissingsname. In een patriarchaal systeem, waar het mannelijke geslacht domineert, is het opmerkelijk dat deze beslissing aan vrouwen overgelaten wordt. Op deze manier wordt de illusie gewekt dat enkel vrouwen zich over het thema kunnen uitspreken, en dat zij de beslissingen nemen.

Om antwoorden te vinden op hun vragen hebben de onderzoeksters gedurende twee maanden 25 semi-directieve gesprekken gehouden met mannen en vrouwen tussen de 18 en 60 jaar oud, die al dan niet VGV ondergaan hadden.

Het eerste deel analyseert de context van de strijd. De auteurs identificeren enkele belangrijke punten verbonden aan het aannemen van de wet, de gevolgen en de vragen die eruit voortkomen in verband met de sociale organisatie in het land. De wet heeft namelijk enkele systemen in vraag gesteld:  het ideologische systeem onderliggend aan VGV(de basis van het trouwsysteem, bijvoorbeeld), de basis van de hiërarchie tussen mannen, vrouwen en kinderen, de positie van de Staat en zijn vertegenwoordigers tegenover de uitvoering van de wet, enz.

In het tweede deel wordt het beslissingsproces onderzocht. Nadat ze de impact van de wet hebben onderzocht, buigen de onderzoeksters zich over de rol van het statuut van de personen in de beslissingsname (vrouw, man, de relatie tussen de ouderen en het koppel). Ook het gewicht van de sociaal-culturele context wordt onderzocht (het sociaal succes van de man, migratie, de persoonlijke situatie).

Kritiek

Dit onderzoek belicht duidelijk de gevolgen gebonden aan het wettelijk veroordelen van VGV.

De reflectie over de afwezigheid van mannen in de beslissingsname is interessant. Over het algemeen wordt de strijd tegen VGV ondernomen en geleid door vrouwen. Het is moeilijk mannen te mobiliseren, hoewel dit aan het veranderen is. In landen waar VGV uitgevoerd wordt beschikken mannen, in vergelijking met vrouwen, echter over meer beslissingsrecht. Men kan zich dus afvragen hoe het komt dat vrouwen opeens veel invloed krijgen als het gaat om de beslissingsname rond een traditie die min of meer zware gevolgen heeft op lange termijn.

De onderzoeksters stellen dat een collectieve beslissing nodig is om de praktijk uit te bannen. Deze beslissing gaat in de eerste plaats uit van de moeder, maar ook van de andere vrouwen in de familie EN van de man. De traditie kan zich voortzetten zonder dat mannen hierbij betrokken worden, maar om de praktijk uit te bannen is hun akkoord nodig. Want een moeder zal de onvoorwaardelijke steun van haar man nodig hebben om tegen de druk van de familie op te kunnen. Toch weegt de mening van mannen wel degelijk zwaarder door dan deze van vrouwen: mannen kunnen er, in tegenstelling toch vrouwen, wel in slagen hun beslissing op te leggen. Het is dus belangrijk mannen te mobiliseren in deze strijd.

Persoonlijke mening

Ik vind dit een goede introductie tot het thema. De auteurs behandelen enkele punten waarmee er rekening moet gehouden worden in de strijd tegen VGV, zowel in Afrika als in Europa.

De elementen in verband met de “relatieve” afwezigheid van mannen in het proces zijn verhelderend. Het zorgde ervoor dat ik verbanden kon leggen met persoonlijke observaties en reflecties. Bepaalde zaken die ik had geconstateerd tijdens mijn werk kan ik nu ook beter plaatsen.