Referentie 

Jabloune Hanah, Sayira Maruf en Sarah Scheepers, Wat is eerbaar aan geweld? Cahier over ‘eer’- en gendergerelateerd geweld voor professionelen, Ella vzw, België.

Situeer de schrijfster

Onderwerp

In dit cahier wordt ‘eergerelateerd’ geweld besproken. De bedoeling is de hulpverleners een beter inzicht in de problematiek te geven. De redacteurs van het cahier handelen over gender, cultuur, en de relatie daarvan tot geweld. Dan proberen ze de definitie van ‘eer’ en van ‘eergerelateerd geweld’ te geven. Op basis daarvan pleiten ze voor een cultuursensitieve hulpverlening en voor kruispuntperspectief. Het cahier eindigt op enkele praktische handvatten voor de hulpverleners.

Samenvatting

Aan de hand van dit cahier wil ella het heersende discours over ‘eergerelateerd’ geweld breken en de nadruk op de complexiteit daarvan te leggen.

Om dat te doen bespreken de redacteurs de definitie van gender, cultuur en de relatie daarvan tot geweld. Eerst wordt gender als de sociaal-culturele invulling van biologische geslachtsverschillen gedefinieerd. Het bepaalt sociale rollen en geeft rollenpatronen die naar bepaalde verwachtingen, normen en beelden leiden. Die patronen zijn tijd- en contextgebonden. Cultuur wordt dan als relatief beschreven. Gendergerelateerd geweld is verder op de ongelijkheid tussen man en vrouw gebaseerd. Maar eergeweld is gebaseerd op de ongelijkheid tussen man en vrouw in niet-westerse minderheidsgroepen Het gevaar van deze definitie is “culturalisering”: alles onder de loep van cultuur nemen, wat tot stereotiepen leidt. Ella pleit voor een adequate aanpak van ‘eergeweld’ door kruispuntperspectief: niet enkel cultuur en gender maar een hele context van de situatie analyseren.

In het tweede deel worden ‘eer’ en ‘eergerelateerd’ geweld gedefinieerd. ‘Eer’ is geen statisch begrip: de betekenis daarvan is afhankelijk van de context. Het begrip ‘eer’ omvat een volledige codex van waarden, concepten en gedragingen. Wat merkbaar aan de eerste generatie migranten is, is dat zij vrezen om hun eigenheid en hun identiteit in een onbekende wereld te verliezen. Daarom gaan ze radicaler in hun omvatting van ‘eer’ worden. ‘Eergerelateerd’ geweld is geen gewone combinatie van eer en geweld. Er is een aantal factoren die niet te vergeten zijn, en ‘eer’ speelt alleen een rol in de bredere problematiek. Er is ook de invloed van de politieke context, het migratie- en integratiebeleid, de bestaande hulpverlening, enz.

In het derde deel behandelen de redacteurs aangepaste hulpverlening. De hulpverlener moet geen culturaliserend discours hebben, anders leidt het tot stereotiepen en de communicatie wordt gelimiteerd. Maar cultuur mag ook niet genegeerd worden. Kennis over culturele en etnische verschillen speelt een rol in het therapeutische proces: hoe verfijnder deze is, hoe beter het proces kan verlopen. Ook belangrijk is dat cultuurrelativisme is te vermijden: anders worden slachtoffers de dupe ervan. Ella pleit dus voor een contextsensitieve aanpak, men moet aandacht aan de meervoudige achtergrond van het slachtoffer schenken. ‘Eergerelateerd’ geweld is een gevolg van de kruising van verschillende componenten.

In het vierde en laatste deel geven de redacteurs van ella tips voor een doeltreffende aanpak van ‘eergerelateerd’ geweld, en verwijzen naar de DASH-checklist (Domestic Abuse, Stalking and Honour-based violence checklist, zie www.dashriskchecklist.co.uk). De DASH-checklist is een formulier die de hulpverleners tijdens een gesprek met de hulpvrager vervullen om de risico’s rond ‘eergerelateerd’ geweld te identificeren.

Kritiek

Het cahier is een doeltreffende inleiding tot ‘eergerelateerd’ geweld. De redacteurs deconstrueren de problematiek, en bespreken de verschillende concepten die daaraan gebonden zijn. Het definiëren van belangrijke ideeën zoals gender, cultuur en eer was noodzakelijk en geeft de lezer een volledig schets van de problematiek. Ook de getuigenissen en de voorbeelden zijn goed gekozen.

Maar dit cahier wordt te narratief geschreven om een echt handleiding te zijn. Tijdens de eerste drie delen heeft de lezer het gevoel dat hij een essay leest, eerder dan een hulpmiddel voor veldwerk. Het vierde deel, dat uit tips voor de hulpverleners bestaat, is misschien ook te kort en te veralgemenend om doeltreffend te zijn. De redacteurs pleiten voor een contextsensitieve aanpak maar hun tips worden aan geen context gebonden. Meer voorbeelden van mogelijke situaties zouden nuttig zijn.

Persoonlijke mening

Ik heb het boek geapprecieerd. Ella vzw behandelt een belangrijk en misverstaan thema. Iedereen heeft al iets over ‘eergerelateerd’ geweld gehoord, vooral via de media, maar niemand weet precies wat het is. De bedoeling van dit cahier is om de problematiek rond dit soort geweld duidelijker te maken. Nadat ik het cahier las, wist ik daar inderdaad meer over.

Het volgende fragment in het bijzonder zal ik onthouden: 

“Wanneer Jan zijn kinderen doodt om zich te wreken op zijn ex-partner, of Mia en Piet hun zwangere en minderjarige dochter moreel onder druk zetten om een abortus te plegen omdat ze vrezen voor hun goede naam, dan wordt gesproken over een gezinsdrama. Maar vervangen we Jan, Mia en Piet door Mohammed, Ali en Fatma, dan is er vaak sprake van eergerelateerd geweld. Waar zit dan het verschil? Zoals gewoonlijk schuilt het in de perceptie van moslims in de westerse samenleving. Bijna altijd wordt hun religieuze en culturele achtergrond als een determinerende factor beschouwd.” Getuigenis van Lahlali, 2012 (blz.31) 

Ik denk dat dit fragment veelzeggend is, en dat het een goede samenvatting is van wat de redacteurs van het cahier willen aanklagen.

Het cahier is nuttig voor iedereen die met geweld in multiculturele context worden geconfronteerd. Het legt de nadruk op de complexiteit van zulke situaties. Stereotiepen zijn geen doeltreffende middel om ‘eergerelateerd’ geweld aan te pakken. Elk geval verschilt van een ander, en de hulpverleners moeten met de hulpvrager zoveel mogelijk communiceren om hun complexe achtergrond te begrijpen.