Referentie

Bourdin Marie-Jo, « Les blanches ne sont pas frigides » Traumatisme-Excision-Normes de la sexualité, Panafrika/Nouvelles du Sud, 2013.

Situeer de auteur

De auteur behaalde een Master in de Sociale Wetenschappen en werkt als sociaal assistente in het psycho-medisch-sociaal centrum Fr. Minkowska. Ze is er verantwoordelijk voor de vormingen en voor MEDIACOR. Daarnaast geeft ze lessen “Gezondheid, ziekte, gezondheidsbemmiddeling en cultuur” aan Paris Descartes. Marie-Jo Bourdin behaalde verschillende titels en beschikt over sterke competenties. Daarbovenop is ze zeer toegewijd en deed ze veel ervaring op tijdens haar reizen in landen waar VGV wordt uitgevoerd. Ze deed zowel consultaties in het buitenland als in Parijs.

Onderwerp

De praktijk vrouwenbesnijdenis, de gevolgen op korte en lange termijn voor de personen die de praktijk ondergingen, bestaande vormen van multidisciplinaire behandeling en begeleiding, analytische lezing van de verschillende vormen van begeleiding. De tekst wordt ondersteund door concrete casussen.

Samenvatting

Dit boek gaat over de traumatische beleving van vrouwenbesnijdenis. Het geeft de gevoelens weer van personen die de praktijk ondergingen en legt uit waarom de praktijk een bedreiging vormt voor de volksgezondheid. De “reconstructieve” chirurgie wordt op een correcte manier besproken. De voordelen moeten namelijk nog bestudeerd worden. De levensverhalen zijn duidelijk en simpel, en getuigen van veel respect en empathie.

Verschillende thema’s worden aangehaald: volksgezondheid, empowerment, culturele conflicten, normenconflicten inzake seksualiteit, plastische chirurgie (in plaats van “reconstructieve” chirurgie).

Kritiek

Betreffende volksgezondheid :

• VGV veroorzaakt belangrijke gevolgen op psychologisch, mentaal en sociaal vlak.
• Bij vrouwen die het slachtoffer werden van een besnijdenis wordt het reactievermogen en de kracht om te handelen soms niet optimaal bereikt. We zien dat vrouwen beginnen te strijden tegen de praktijk, en dat deze strijd gevoed wordt door het trauma die de vrouwen opliepen.

Betreffende culturele conflicten:

• De vragen die wij ons stellen in verband met VGV leiden tot een cultureel conflict.
• Vrouwen die migreren lopen een dubbel risico als ze het onderwerp VGV aankaarten: enerzijds kan dit leiden tot een breuk met hun land van herkomst, anderzijds kunnen ze terechtkomen in een onwettige situatie in het nieuwe land.
• We worden geconfronteerd met de werkelijkheid, met de onmacht, en met de traumatische gevolgen van VGV met betrekking tot de culturele weergaven en verklaringsgronden voor de praktijk. De trauma’s bij vrouwen die VGV ondergingen, kunnen op elk moment van het leven, en soms onverwachts, optreden. De relaties met andere personen kunnen als complex of traumatisch ervaren worden.

De norm wat betreft seksualiteit wordt uit verschillende standpunten bekeken: kunnen genieten als een Europese vrouw, een echte vrouw zijn, zichzelf plezier gunnen. Er wordt ook stilgestaan bij de vraag naar clitorisreconstructie, die een gevolg is van de manier waarop de media normale seksualiteit voorstelt.

De bewustwording rond wat VGV juist inhoudt, die bijvoorbeeld kan optreden wanneer iemand migreert, heeft ook belangrijke gevolgen. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat een vrouw een bevredigend seksleven beleeft zolang ze niet weet dat ze besneden werd. Eens ze te weten komt dat ze de praktijk onderging, kunnen er alsnog moeilijkheden ontstaan.

De blik van Europese vrouwen op de situatie wordt geanalyseerd.

De woorden die gebruikt worden om taboes te bespreken: “de komma – de operatie van de blanken – proberen zichzelf iets te leren, ze leert je niets – …”.

Men gebruikt bewust het woord plastische chirurgie, in plaats van reconstructieve chirurgie. Deze chirurgie wordt beschreven als een ontegensprekelijke vooruitgang, maar er wordt ook benadrukt dat de chirurgie niet reconstrueert als ze als enige middel ingezet wordt. De chirurgie kan zowel een redding als een vloek zijn, en na de gepaste begeleiding zijn er even veel vrouwen die de operatie weigeren als vrouwen die de operatie wensen te ondergaan. Het is een lange en moeilijke weg, waarbij de reconstructie zowel psychologisch als fysisch is. Het gaat om een zoektocht naar een nieuwe identiteit die verschillend is in het land van herkomst dan in het land waar men komt wonen. Er wordt gekozen voor de term plastische chirurgie omdat het om iets nieuws gaat, er wordt niet teruggekeerd naar een eerder bestaande situatie. Het is belangrijk een multidisciplinaire aanpak te hanteren: medisch, psychologisch, psycho-antropologisch, seksuologisch, chirurgisch, enz. Dit moet ook zeer voorzichtig gebeuren, want men gaat breken met de oorspronkelijke cultuur en integreren in een nieuwe cultuur. Er moet voldoende geïnformeerd worden, en zowel voor als na de operatie moet ondersteuning voorzien worden. Na de operatie moet er ook een opvolging gebeuren.

De casussen kaarten op alle niveaus zeer verschillende situaties aan, zowel wat betreft de context als de leeftijd en de risico’s. In geen enkele casus loopt de persoon onmiddellijk gevaar voor haar lichamelijke gezondheid.

Persoonlijke mening

Dit boek is interessant omdat het, ten eerste, makkelijk leest. Het neemt ons ook mee in een grote menslievendheid.

Film van het literatair café in Luik, 7 februari 2015.