Referentie  

DIELEMAN Myriam, Excision et Migration en Belgique francophone: Rapport de recherche de l’Observatoire du sida et des sexualités pour le GAMS Belgique, Bruxelles, Ed. GAMS Belgique, 2010

Situeer de schrijfster

Sociaal antropologe, onderzoekster en directrice van het Observatoire du sida et des sexualités.

Onderwerp

Het onderzoeksrapport Excision et Migration en Belgique francophone bestudeert en evalueert de invloed van migratie op  de praktijk vrouwelijke genitale verminking. De bedoeling is inzicht te krijgen in de beweegredenen van migranten, afkomstig uit Sub-Sahara-Afrika, om de praktijk al dan niet voort te zetten.

Het rapport probeert dus te ontdekken “welke veranderingsfactoren migratie met zich meebrengt en in welke mate deze het voortzetten of stopzetten van de praktijk beïnvloedt”.

Op basis hiervan werden 4 uitgangsvragen geformuleerd:

• Wordt vrouwelijke genitale verminking uitgevoerd in België?
• Wat betekent vrouwelijke genitale verminking voor de betrokken actoren ?
• Welke mogelijkheden en obstakels zijn er verbonden aan het uitroeien van de praktijk ?
• Welke tegenovergestelde effecten kunnen er optreden?

Er wordt benadrukt dat dit verkennend onderzoek enkele lacunes vertoont. De resultaten moeten dus met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd en geanalyseerd worden.

Samenvatting

Deze samenvatting bespreekt enkel de hoofdstukken IV (socio-demografische en sanitaire informatie over VGV), V (voorkomen, terugdringen, beschermen: openbare acties en VGV), VI (VGV in België), en VIII (verandering zonder continuïteit: VGV uitroeien in een migratiecontext).

In 2008 leefden, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO), wereldwijd  zo’n 100 à 140 miljoen vrouwen van 15 tot 49 jaar die VGV hadden ondergaan. Het gaat hier om een verminking type 1, 2 of 3 (clitoridectomie, excisie of infibulatie).

Volgens de WGO wordt vrouwelijke genitale verminking vooral uitgevoerd in 28 landen in Sub-Sahara-Afrika, en in mindere mate in het Arabisch schiereiland en in het Midden-Oosten. VGV komt ook voor in bepaalde gemeenschappen in Latijns Amerika en Azië.

In België woonden in 2008 22 840 vrouwen en meisjes afkomstig uit een land waar VGV uitgevoerd wordt. In deze groep werden 6 260 vrouwen zeer waarschijnlijk besneden en liepen 1 975 meisjes het risico besneden te worden. Wallonië telde    1 648 vrouwen en meisjes die besneden werden of het risico liepen besneden te worden. In Brussel en Vlaanderen lag dit aantal nog hoger, met respectievelijk 3 037 en 3 550 vrouwen en meisjes die besneden werden of het risico liepen besneden te worden.

Volgens geruchten zouden er op het Belgische grondgebied ook vrouwelijke genitale verminkingen uitgevoerd worden. Doordat het hier echter over een taboeonderwerp gaat, konden er geen bewijzen verzameld worden die deze geruchten kunnen bevestigen. In 2009 en 2010 werden wel enkele klachten ingediend, maar deze werden niet verder opgevolgd. We kunnen dus niet met zekerheid zeggen dat er vrouwelijke genitale verminkingen uitgevoerd worden in België.

Wat wel vaststaat is dat families die in België wonen hun dochters, al dan niet onder druk van hun omgeving, naar het buitenland sturen om ze daar te laten besnijden. Om dit toch te verhinderen kunnen ouders beroep doen op verschillende middelen. Ze kunnen zich bijvoorbeeld overbeschermend gaan gedragen, en hun dochters nooit alleen laten in het bijzijn van grootmoeders, tantes, enz. Ze kunnen ook gaan liegen, en zeggen dat het meisje besneden werd in het ziekenhuis in België hoewel dit niet het geval is. Een ander middel die ouders gebruiken om meisjes te beschermen is dreigen door te verwijzen naar de Belgische wet omtrent VGV.

Sinds 1 april 2001 werd in het Belgisch Strafwetboek namelijk een wet aangenomen volgens dewelke “hij die eender welke vorm van verminking van de genitaliën van een persoon van het vrouwelijke geslacht uitvoert (…), met of zonder haar toestemming, wordt gestraft” (art. 409 van het Strafwetboek). Dankzij deze extraterritoriale maatregel kan de Belgische justitie personen vervolgen die zich op het Belgisch grondgebied bevinden en VGV uitvoerden in een ander land.

In overeenstemming met haar nultolerantiebeleid tegenover VGV kan de Belgische overheid de vluchtelingenstatus toekennen aan asielzoekers en asielzoeksters indien er een risico bestaat op besnijdenis voor een meisje of een vrouw.

Vaak stellen mensen zich in hun land van herkomst al vragen bij de praktijk. De grootste verandering doet zich echter voor bij aankomst in het gastland. Hier ontdekken de migranten namelijk dat de praktijk strafbaar is en als foltering aanzien wordt. De migranten komen hier ook meer te weten over de gevolgen van VGV voor de gezondheid van de vrouw. Toch blijft bij sommige migranten het risico bestaan dat ze de traditie willen voortzetten, gezien het belang dat aan deze traditie gehecht wordt.

Kritiek

De auteur maakt een stand van zaken op in verband met VGV in de migratiecontext. Eerst geeft ze een algemeen overzicht van hoe ze het onderzoek voerde. Daarna gaat ze, per hoofdstuk, dieper in op verschillende thema’s. Het thema “migratie” wordt in verschillende hoofdstukken aangehaald, maar de situatie in Franstalig België wordt pas in het vierde hoofdstuk besproken. Dit kan verklaart worden door het feit dat de Franstalige Gemeenschap over onvoldoende betrouwbare informatie beschikt.

Persoonlijke mening

Gezien er slechts weinig informatie beschikbaar is, is de auteur er niet in geslaagd ons veel te vertellen over vrouwelijke genitale verminking in Franstalig België. Het was misschien interessanter geweest om vrouwenbesnijdenis en migratie in de algemene Belgische context te bestuderen.